مقدمه

هنر گلدوزی سنتی فلسطین بار دیگر بر صحنه جهانی درخشید. نادین ایوب، دختر شایسته فلسطین، در مراسم معرفی برای حضور در رقابت جهانی Miss Universe، لباسی بر تن داشت که با دست‌دوزی‌های اصیل فلسطینی طراحی شده بود. این لباس اثر هبا زغلول، طراح برجسته فلسطینی، است که میراث فرهنگی سرزمینش را با هنر مد معاصر پیوند زده است.

نادین ایوب با انتشار تصویری از این لباس نوشت:
«پوشیدن این لباس برای من افتخار و مسئولیت است. این لباس وزن نسل‌ها، رویای دختران و استقامت سرزمینی را که با کرامت ایستاده است، حمل می‌کند. فلسطین را در قلبم و بر هر صحنه‌ای که قدم می‌گذارم، همراه دارم.»

تطریز؛ زبانی تصویری از تاریخ فلسطین

گلدوزی سنتی فلسطینی که به نام «تطریز» (Tatreez) شناخته می‌شود، چندین قرن قدمت دارد و در سال ۲۰۲۱ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشری یونسکو ثبت شد. این هنر صرفاً یک شیوه تزئین نیست، بلکه زبانی بصری است که داستان زنان فلسطینی، جایگاه اجتماعی و حتی منطقه زندگی‌شان را روایت می‌کند. از نقش پرندگان و درختان گرفته تا دوخت گل‌ها، هر جزئی معنا و هویتی در دل خود دارد.

لباس سنتی زنان فلسطینی، موسوم به «ثوب»، متشکل از پیراهن بلند، شلوار، کت کوتاه، روسری و نقاب است. بخش‌های اصلی این لباس با گلدوزی‌های ظریف ابریشمی روی پارچه‌های کتانی یا پشمی مزین می‌شود. این هنر نه‌تنها فعالیتی فردی، بلکه سنتی اجتماعی بوده است؛ جایی که زنان در کنار هم می‌دوختند تا هم مهارت را به نسل بعد منتقل کنند و هم منبع درآمدی برای خانواده باشند.

از ملکه رانیا تا صحنه جهانی مد

هبا زغلول، طراح این لباس، پیش‌تر برای چهره‌های شناخته‌شده‌ای چون ملکه رانیا (ملکه اردن با ریشه فلسطینی)، هدیل (مجری شبکه الشرق) و علا فارس (مجری الجزیره) نیز لباس‌هایی طراحی کرده که ریشه در میراث هنری فلسطین دارد. او همواره بر اصالت این هنر تاکید کرده و نسبت به رواج طرح‌های جعلی و غیرواقعی در بازارهای مد جهانی هشدار داده است.

چالش اصالت در بازار مد

با گسترش تجاری‌سازی، بسیاری از لباس‌های سنتی فلسطینی به‌ویژه عباها، توسط تولیدکنندگان غیرمحلی کپی‌برداری شده‌اند. این بازتولیدها اغلب از اصالت تاریخی و فرهنگی فاصله می‌گیرند و به میراث نمادین آن‌ها آسیب می‌زنند. طراحانی همچون زغلول بر لزوم پاسداری از ریشه‌های تاریخی، تکنیک‌های سنتی و ابزارهای اصیل تاکید دارند تا این هنر بی‌همتا معنا و هویت خود را از دست ندهد.

میراثی جهانی

امروز، تطریز تنها بخشی از پوشاک نیست؛ بلکه نمادی از ایستادگی فرهنگی و هویت فلسطین است. موزه‌های معتبر مانند ویکتوریا و آلبرت بریتانیا با نمایش مجموعه‌های تاریخی، تلاش کرده‌اند تا جایگاه جهانی این هنر را تقویت کنند. حتی لباس‌هایی که پس از بمباران موزه رفح از زیر آوار بیرون آورده شدند، قرار است در نمایشگاه‌های آینده به نمایش گذاشته شوند؛ گواهی از استقامت فرهنگی در دل ویرانی‌ها.